Otomobil tarihi

Günümüzün en büyük kolaylıklarından biri olan otomobiller, her ne kadar 19. yy’da yapılmaya başlanmışsa da bundan yüzyıllar öncesinde düşünülmüş fakat gerçekleştirilememiştir. Nitekim, tarihi kaynaklar bunu kanıtlamaktadır.

Otomobil sözcüğü, Türk Edebiyatında ilk kez 1800’lü yılların sonlarında Ahmet Rasim tarafından “Şehir Mektupları”adlı eserde kullanılmıştır. Dünyada ise durum farklıdır.

Roger Bacon, 13. yüzyılda Guillaume Humbert’e yazdığı bir mektupta, at ile çekilmeden, kendi kendine çalışan ve hayal bile edilemeyecek hızda hareket edebilen bir aracın yapılabileceğinden söz etmiştir. Leonardo Da Vinci’nin 15. yüzyıla ait Codex Atlanticus adlı eserinde atsız hareket eden bir aracın ilk çizimleri yer almaktadır. Yine Da Vinci’den önce yaşamış Rönesans döneminin mühendislerinden Francesco di Giorgio Martini’nin de, kabaca dört tekerlekli bir araca benzeyen ve “otomobil” adı ile anılan bir çizimi mevcuttur.

Otomobil kelimesinin kökeni

Otomobil sözcüğü Türkçe’ye Fransızca kendi kendine hareket eden araç anlamına gelen “automobile” sözcüğünden geçmiştir. Bu sözcük ise Yunanca αὐτός (autós, “kendi”) ve Latince mobilis (“hareket eden”) sözcüklerinin birleştirilmesiyle oluşturulmuştur.

Otomobilin icat edilme hikayesi

Bugün hemen hemen hepimizin hayatında önemli bir rol oynayan otomobilin tarih sahnesindeki rolü, 19. yüzyılda enerji kaynağı olarak buharın kullanılmasıyla başlar ve içten yanmalı motorlarda petrolün kullanılmasıyla devam eder. Günümüzde teknolojinin gelişmesiyle birlikte, farklı enerji kaynakları ile çalışan otomobillerin üretilmesi konusunda çalışmalar da hızla devam etmektedir.

Otomobil tek bir kişi tarafından bulunmamış, 1600’lü yılların sonlarından itibaren dünyanın dört bir yanında ortaya çıkan buluşların bir araya gelmesiyle ortaya çıkmıştır. Modern otomobilin ortaya çıkışının ise yaklaşık 100.000 patent alımı sonrasında gerçekleştiği tahmin edilmektedir.

Otomobil, ortaya çıkışından itibaren gelişmiş ülkelerde yük ve insan taşımacılığı konusunda ana ulaşım aracı olarak kendini kabul ettirmeyi başarmış ve buna bağlı olarak otomotiv endüstrisi, 2. Dünya Savaşı’ndan sonra dünyanın en etkili endüstri kollarından biri olmuştur. Dünya üzerinde yıllara göre otomobil sayısı istatistikleri ise şöyledir: 1907 yılında 250.000, 1914 yılında 500.000, 2. Dünya Savaşı’ndan sonra 50 milyon+, 1975 yılında 300 milyon. 2007 yılındaki istatistiklere göre ise yıllık otomobil üretimi 70 milyonu geçmiştir.

Otomobil, ortaya çıktığı dönemden bu yana sürekli olarak çeşitli avantajları da beraberinde getirmiştir. Bu avantajların başında, ulaşımda çığır açmaları, ekonomik ve kültürel ilişkilerin gelişmesini kolaylaştırmaları ve yollar, otoyollar, park yerleri gibi devasa altyapıların gelişmesine yol açmaları geliyor. Bu bağlamda otomobiller, dünya kültür ve teknolojisinin günümüze gelmesinde köprü vazifesi görmüştür diyebiliriz. Ancak otomobiller avantajları kadar, sosyal yaşam üzerindeki dezavantajlarıyla da her zaman tartışma konusu olmuşlardır. Şöyle ki otomobilin yaygınlaştığı 1920’lerden beri çevreyi (yenilenemeyen enerji kaynaklarının kullanılması, kaza sonucu ölüm yüzdesinin artması, kirliliğe yol açması gibi) ve sosyal yaşamı (bireyselliğin artması, obezite, çevre düzeninin değişmesi gibi) derinden etkilemektedir. Bu sebeple her zaman eleştirilerin odağı olmuştur.

Otomobilin kronolojik gelişimi

• 1670’ler – Sözcük anlamına uygun olarak kendi kendine hareket eden ilk araç büyük olasılıkla 1679-1681 yılları arasında Pekin’de Cizvit misyoner Ferdinand Verbiest tarafından Çin imparatoru için bir oyuncak olarak yapılan küçük buharlı araçtır.
• 1680 – Çalışabilen ancak kullanışlı olmayan ilk içten yanmalı motor 1680 yılında Hollandalı Christiaan Huygens’in yaptığı barutun yanması ile çalışan pistonlu makine oldu. Kapalı bir silindir içinde patlayan barut kayabilen bir pistona etki ederek pistonun hareket etmesini sağlamaktaydı.
• 1698 – İngiliz Thomas Savery ilk buharlı makineyi yaptı
• 1769 – İngiliz James Watt uzun süreli çalışan buharlı makineyi yaptı
• 1769 – Kendi kendine hareket hareket eden ilk araç Fardier Fransız mühendis ve topçu yüzbaşı Fardier Nicolas Joseph Cugnot (1725-1804) tarafından yapıldı.
• 1787 – Oliver Evans Amerika’da yolcu taşıyan araç yapmıştır.
• 1801 – İngiltere’de Richard Trevithick buharlı otomobil yaptı.
• 1824 – İçten yanmalı motorların, özellikle dizel motorlarının temel ilkeleri, genç bir Fransız mühendisi Sadi Carnot tarafından ortaya atıldı
• 1830 – 15–20 km/h hızla giden buharla çalışan 14 yolcu taşıyabilen yolcu otobüsleri imal edildi.
• 1860 – İngiliz Parlementosu bütün arabaların iki sürücüsü ve önünde gündüz kırmızı bayrak gece kırmızı fener bulunmasını şart koşan kanun çıkardı. Bu kanun motor gelişim hızını biraz durdurdu. 1896 yılında bu yasa kaldırıldı.
• 1860 – Hava gazı ile çalışan ticari bakımdan elverişli ilk motor Belçikalı mühendis Jean Joseph Etienne Lenoir ( 1822-1901 ) tarafından yapılmıştır.
• 1862 – Fransız mühendisi Alphonse Eugène Beau de Rochas (1815-1893) 4 zamanlı çevrimin esaslarını ortaya koydu.
• 1867 – Alman mühendisler Nicolaus August Otto (1832-1891) ve Eugen Langen (1833-1895), Rochas’ın bulduğu prensipleri pratiğe çevirerek dört zamanlı çevrime sahip motoru yaptılar.
• 1876 – Nicolaus August Otto, ilk dört zamanlı gaz motorunu üretti.
• 1877 – Otto yaptığı motorun patentini Amerika’dan aldı.
• 1878 – İngiliz mühendisi Dugal Clerk iki zaman esasına göre çalışan ilk motoru yaptı.
• 1880 – Amerika’da George Brayton benzin yakıtlı motor yaptı.
• 1885 – Benzinle çalışan içten yanmalı motora sahip ilk otomobil Alman mühendis Karl Benz tarafından yapıldı
• 1889 – Viyanalı Siegfried Marcus (1831-1898) geliştirdiği motorla viyana sokaklarında 12 km hızla gezerken halkın panik yaşamasına sebep olmuş birkaç kaza yapmıştır. 17 suçtan mahkemeye verilen Marcus keşif yapmayı bıraktı.
• 1890 – Herbert Akroyd Stuart, bir kaza sonucu kızgın bir yere değen gaz yağının hava ile karışarak yandığını gördü. Bu olaydan etkilenerek yaptığı deneylerle motorunu geliştirdi ve patentini aldı. Motorunda yakıt emilen ve hafifçe sıkıştırılan hava içerisine bir memeden gönderilerek patlayıcı ve yanıcı bir karışım oluşturulmaktaydı. Bu karışımın yanabilmesi için cidarları yüksek derecede ısıtılan ve buharlaştırıcı adı verilen bir ön yanma odası vardır. Ana yanma odasına bir kanalla birleştirilen bu oda ilk hareket için dışarıdan alevle ısıtılmaktadır. Bu motorda havanın ısısının sıkıştırma oranıyla arttığı düşünülmediğinden verim düşük olmuştur.
• 1890 – Bir Alman mühendis olan Capitaine, Akroyd’un motoruna benzeyen bir motorun patentini aldı. Bu motorlar yarım dizel (kızgın kafalı) motorların esasını oluşturdu.
• 1890 – İlk otomobillerin çoğu, dişlileri olmadığı için yokuş çıkamıyor, önce durup sonra geriye doğru inmeye başlıyordu. 1893’da yapılan Benz Victoria marka arabada bir deri kayışı küçük bir kasnağa bindiren bir kol kullanılmıştı. Bu düzenek tekerleklerin daha yavaş dönmesini ve yüksek manivela gücünün arabayı yokuş yukarı tırmandırmasını sağlıyordu. Zincir çekişli velo tipi araçtada bu şekilde üç ileri bir geri kasnağı vardı. Çekişin kolaylıkla arka tekerleklere iletilmesi için motor her zaman arkaya ya da sürücünün altına konuyordu.
• 1892-1897 – Münih yüksek teknik okulu mühendislerinden Rudolf Diesel dizel motoru yaptı ve geliştirdi.
• 1893 – Amerika’nın ilk başarılı otomobili “Duryea”, J. Frank ve Charles Edgar Duryea tarafından yapılmıştır.
• 1894 – İlk resmi otomobil yarışı düzenlenmiştir
• 1898 – Fransa Otomobil Kulübü (AFC) Paris’teki Les Tuileries’nin güneşli bahçelerinde ilk otomobil fuarını organize etmiştir.
• 1902 – İstenildiğinde benzinli istenildiğinde elektrik motoruyla ilerleyebilen ilk aracı 27 yaşındayken Ferdinand Porsche yapmıştır. 1902 yılında “Mixte-Wagen” adını verdiği aracı tanıtmıştır. Viyanalı bir fayton üreticisi olan Ludwig Lohner ile birlikte çalışan Porsche 4 silindirli bir Daimler motoruna aküler, bir jeneratör ve elektrik motorları ekledi. Bu haliyle Mixte benzinli motor stop edildiğinde bile akülerin çalıştırdığı elektrikli motorla ilerlemeye devam edilebiliyordu.
• 1903 – Fransız Gustave Liebau ilk emniyet kemerini tasarladı ve patentini aldı
• 1904 – Kısa adı FIA olan Uluslararası Otomobil Federasyonu kuruldu
• 1905 – İsveçli mühendis Alfred Büchi egzoz gazlarından yararlanarak çalışan bir türbin vasıtasıyla dört silindirli bir motora aşırı hava yüklemeyi başardı.
• 1905 – İlk 4WS ve 4WD sistemi Latil marka traktöre uygulandı
• 1905 – İlk tampon takılan araç İngiltere’nin Kilburn kentindeki Simms Manufacturing Co. tesislerinde üretilen 20 HP gücündeki Simms-Welback marka araçtır. Aynı yıl tamponun patentinin F. R. Simms tarafından alınmasına karşın aslında bu fikir yeni değildi 1897 yılında Moravya’daki İmperial Nesseldorf vagon fabrikasında yapılan çek malı Prasident marka otomobilin önüne tampon konmuş ancak Viyana yakınlarında yapılan denemelerde ilk 10 milden sonra tampon düştüğü için bir daha takılmamıştır
• 1908 – ABD’li Henry Ford T modeli adındaki ilk seri üretim otomobili yaptı. İlk üretim bandı fikrinin de babası olan Ford 1913 de günde 1000 araba üretebiliyordu.
• 1918 – İngiltere’de “ Royal aırcraft establishment “ fabrikaları mekanik püskürtmeli dizel yakıt sistemini geliştirdi. Böylece yüksek devirli dizel motorları oluşturularak hafif taşıtlarda kullanılmasına zemin hazırlandı.
• 1919 – Avrupa’nın ilk seri üretim otomobili Type A Citroën tarafından piyasaya verildi. Citroen aynı yıl dünyada ilk organize satış sonrası hizmetleri yapılandırdı.
• 1920 – Voisin firması hidrolik olarak çalışan ABS’nin atası üzerine çalışmalar yaptı. “Frenlemede tekerlekleri kitlemesini önleyici donanımı” tanımıyla da Almanya’da 671925 nosuyla ilk patentini aldı.
• 1924 – Citroën dünyanın ilk çelik karasörlü otomobili B10’u üretti.
• 1924 – MAN’ın ürettiği bir kamyon direk enjeksiyonlu dizel bir motoru kullanan ilk vasıta oluyordu.
• 1934 – Citroën seri olarak önden çekişli araç üretmeye başladı.
• 1938 – Citroën Hidropnömatik süspansiyon sistemini icat etti.
• 1938 – İsviçreli kamyon üreticisi Saurer ilk turbo motorlu kamyonu üretti.
• 1938 – Klima’yı standart olarak kullanıma sunan ilk marka Studebaker Commander’dir.
• 1938 – GM tasarımcısı Harley Earl ilk elektrikli cam sistemini Buick y’ye monte etti.
• 1954 – Döner Pistonlu Motor (Rotary-Wankel motoru) Felix Wankel tarafından geliştirildi.
• 1957 – İlk hız sabitleyicisi (cruise control) Imperial marka araçta kullanıldı.
• 1958 – İsveç’teki Volvo Fabrikasında mühendis olan Nils Bohlin üç noktalı emniyet kemeri olarak bilinen sistemin patentini aldı.
• 1961 – Türkiye %100 yerli ilk otomobilini üretti. Bkz. Devrim (otomobil)
• 1962 – İlk seri üretim turbo motorlu otomobil Chevrolet Corvair Monza tanıtıldı. Daha sonra bu modeli Oldsmobile F85 Jetfire takip etti.
• 1963 – Wankel motoru ilk kez NSU Spider marka araçta kullanıldı
• 1967 – İngiliz otomobil firması Jensen ilk ABS’yi otomobillerine uyguladı
• 1973 – Avrupa’da seri olarak turbo motorla üretilen ilk otomobil BMW 2002 oldu.
• 1978 – Modern ilk ABS sistemi BMW 7 serisi ve Mercedes S serisinde uygulandı
• 1984 – Turbo üreticisi Garrett intercooler adını verdiği bir turbo soğutucusu geliştirdi. Bu sayede türbine giren hava soğutularak turbonun performansı artırıldı
• 1986 – Çift turbo takılan ilk araç Porsche 959 oldu
• 1987 – Bosch ilk üretici olarak ABS sisteminin daha gelişmişi olan ASR sistemini piyasaya sürmüştür.
• 1993 – Fiat Croma Tdi, değişken geometrili turboyla donatılan ilk otomobil oldu. Sistem düşük motor devirlerinde turbonun verimini önemli oranda artırıyordu.
• 1995 – Bosch 1995 yılında ESP sistemini aktif sürüş emniyetini sağlamak üzere üretime almıştır. Özellikle virajlarda ve ani yol değişikliklerinde ESP sistemi, yıldırım hızı ile motor, şanzıman ve frene müdahale ederek aracın savrulmasını önler.ilk kez Mercedes S serisinde kullandı.