Bir devire tanıklık: Atatürk’ün makam otomobilleri

Otomobiller pek çok insan için bir yerden diğer bir yere götürme aracı olarak görülse de aslında zamanın gizli tanığıdır. Cumhuriyetin ilk yıllarında Atatürk’e hizmet eden makam otomobillerini ise önemli bir kilometre taşı olarak görebiliriz.

Atatürk’ün makam araçları: Cadillac, Lincoln, Mercedes..

Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk yıllarında Atatürk herhangi bir makam aracı talebinde bulunmamıştır. Meclis’in isteğiyle 9 Temmuz 1925 tarihinde Mercedes-Benz’in Sindelfingen fabrikasına sipariş edilen ilk araç, Nisan 1926’da bizzat Atatürk’ün imzasıyla teslim alınmış. Mercedes’in ülkemizde ilk bürosunu açması da bu siparişe dayanıyor. Alman marka siparişten kısa süre sonra, 5 Ağustos 1925 tarihinde Horen Serkizyan vekaletinde marka tescilini gerçekleştiriyor.

Siyah-petrol yeşili renkleri taşıyan dört silindirli otomobil 100 beygir güç üretiyordu. Ön koltuğu deri ve siyah renkte olan araç, arkasında ise oldukça rahat kumaş koltuğa sahipmiş. Atatürk’ün ilk makam otomobili yaklaşık 10 yıl boyunca yabancı devlet büyükleri başta olmak üzere ağırlıklı olarak misafir seyahatlerinde kullanılmış. Envanterden çıkarıldıktan sonraki akıbeti ise bilinmiyor.

Siyah Mercedes’in yerini ise yine siyah renkli bir Lincoln almış. 1934 model Lincoln K-B, markanın cabrio gövde tipine sahip tek otomobili olarak dikkat çekiyor. Toplam iki adet bulunan zırhlı araçlar 6.3 litrelik güçlü bir V12 motora sahip. 150 beygir güç üreten iki Lincoln K-B, Atatürk’ün sağlığında törenlerde halkı selamlama araçları olarak kullanılmış. Atatürk’ün aramızdan ayrılmasının ardından uzun yıllar resmi tören aracı olarak kullanılan Lincoln’ler 1958 yılında Anıtkabir’e devrediliyor.

1934 model Lincoln K model otomobillerden biri 2015 yılında, diğeri de geçtiğimiz Temmuz ayında restorasyon çalışmasının ardından törenle teslim edildi. İki otomobil Anıtkabir’in içinde bulunan müzede ziyaret edilebilir durumda.

Atatürk zamanında kullanılan son makam aracı ise bir Cadillac olmuş. Kurucusu olduğu İş Bankası tarafından Atatürk’e hediye edilen 1936 model Cadillac 80, Ulu Önder’e özel olarak üretilmiş. 6.0 litre hacmindeki V12 motor, otomobili 150 beygirlik bir güce ulaştırıyor. Ayrıca o dönem pek az araçta kullanılan 3 ileri senkromeçli manuel şanzıman da yine bu araçta görülüyor.

Genellikle Atatürk’ün Dolmabahçe’deki son günlerinde kullanılan bu otomobil, 1959 yılına kadar bakanlıklar tarafından korunmuş. Anıtkabir’de müze kurulmasıyla Atatürk’ün ebedi istirahatgâhına konulan araç ilk haliyle 23 Nisan Kulesi’nde sergileniyor. Bu arada Cadillac’ın da tıpkı kardeşleri gibi önümüzdeki yıl kapsamlı bakıma alınmasının planlandığını belirtelim.

Cumhurbaşkanlığı envanterinde bir motorsiklet!

Atatürk dönemi Cumhurbaşkanlığı envanterinde bir de motorsiklet bulunuyor. Pek az kişinin bildiği bu detay, esasında Atatürk’ün bu husustaki bir isteğine dayanıyor. Otomobillerle yaptığı seyahatlerde halk ile yeterince iç içe olamadığını beyan eden Mustafa Kemal Atatürk, bu açıdan rahat bir araç istiyor. Bu istek doğrultusunda 1934 yılında 3 yaşında bir motorsiklet satın alınıyor ve bir süre halk içerisinde bu motorsiklet kullanılıyor.

Peki Atatürk envanterdeki bu araçların hangisini daha çok beğeniyordu? Bu konuda atamızın yıllarca şoförlüğünü yapan Remzi Öztuş’un beyanı bir hayli ilginç. Atatürk’ün otomobiller konusunda bilgisinin kısıtlı olduğunu söyleyen Öztuş, “Hükümet Amerika’da özel bir Lincoln yaptırırken aynı dönem İş Bankası da Cadillac ısmarlamıştı. Bir gün beni çağırdı ve “İki arabamız var, iki kurum da ekseriyetle kendi arabalarının kullanılmasını talep ediyor. Şimdi hangisine bineceğiz?“ diye sordu. Ben de kendisine Cadillac’ı önerdim ve o günden vefatına kadar Cadillac’a bindik.” diyor.

Bu yazımızda bir devre tanıklık eden otomobilleri beraber hatırlamaya çalıştık. Bu vesile ile Ulu Önder Mustafa Kemal Atatürk’ü aramızdan bedenen ayrılışının 80. yılında saygı ve hürmetle anıyoruz.

Bu yazıya ek olarak editörlerimizden Kubilay EVİS’in “Atatürk ve Otomobilleri” yazısına buradan ulaşabilirsiniz.