5 ay önce s40'ın arka disk ve balatalarını değiştirmiştim bir kaç fotoğraf da çekmiştim işlem sırasında, konusunu açmak bugüne nasip oldu. Elimden geldiği kadar anlattım, işlemler disk frenli bütün araçlarda aşağı yukarı benzerdir. Bu arabada el frenleri telli ve kendi kendini otomatik ayarlıyor disk-balata değişince. Bazı araçlarda manuel ayarlama gerektiğini biliyorum. Onu araştırmanız lazım.
Önce doğal olarak tekerleri söküp arabayı havaya kaldırıp askıya alıyoruz. Söktüğümüz tekerleri(veya stepneyi) ekstra güvenlik amaçlı arabanın altına yerleştirdim.
Daha sonra kaliperi sökeceğiz. Yanlış hatırlamıyorsam 13 mm lokma ve 15 mm anahtar gerekiyor. Anahtar ile kaliper pimini tutarken 13 mm lokma ile kaliper vidalarını söküyoruz, kaliperi elimize alıyoruz. Normalde fren hortumunun zarar görmesini engellemek için tel veya ip gibi bir şeyle kaliperi süspansiyonun yayına vs. bağlamak gerekiyor ama bu araçta kalipere el freninin teli de bağlı ve hortuma yük binmeden gayet güzel tutuyordu o yüzden uğraşmadım. Ama ön tarafta kaliperi asarak sağlama almanız gerekiyor.
Ardından diske ulaşmak için kaliper braketini sökmeniz gerekiyor. Arka tarafta 2 tane 14mm vidası var. Lokma ve anahtarı sağlamca yerleştirip ayağımı üstüne uzatıp zıpladım başka türlü açmam mümkün olmadı
. Bu iş açık-kapalı ağız anahtarla olacak iş değil. Kaliteli bir lokma ucu şart. Benim 14 mm lokmam eksikti ve fren işini acil halletmem gerekiyordu o yüzden nalburdan 5 liraya uyduruk bir şey buldum ve aldım. İşi bitirdikten sonra lokmayı kontrol ettim, içindeki altıgenin köşeleri bildiğiniz ezilmişti. izeltaş lokmalarda böyle bir sorun yaşamadım hiç.
Kaliper braketini söktükten sonra fren diskini yerinde sabit tutan bir sabitleme vidası var. Benim araçta bu torx 30'du galiba. Ama T30'u T25 sanıp yanlış uçla zorlayınca dişleri kaptırdık, vidanın kafası yalama oldu. O yüzden düz bir tornavida alıp vidanın tam ortasına çekiçle sağlamca vurdum ve düz tornavidanın tutunabileceği bir çentik oluşturdum. Sonrasında kolayca söküldü.
Bir çekiç (tercihen plastik) ile diske sağdan soldan ortadan 3-5 kere tatlı sert vurunca disk arkasındaki pastan kurtulup elinize düşüyor.
Daha sonra diskin oturduğu porya yüzeyini tercihen pirinç fırça ile fırçalayıp, balata spreyi ve bir bez ile tozunu alıyoruz. Daha sonra yeni diskin iki yüzeyini de balata spreyi ve temiz bir bez(veya kağıt havlu) ile güzelce temizleyip (fabrikada üretildikten sonra, yolculuğu boyunca paslanmasın diye diskler yağlanır) yerine oturtuyoruz. Bazısı hiç sevmez ve takmaz, bazısı eksik olmasın der, ben de eksik olmasın diyerek kafası çentiklenmiş sabitleme vidasını yerine geri taktım, çok sıkmanıza gerek yok hafifçe sıkılsın yeterli.
Şimdi fren pistonunu itmemiz gerekiyor. Benim araçta ön fren pistonu düz tip, C şeklinde olan işkence yardımıyla kolayca geri itebiliyorsunuz ama arka tarafın saat yönüne döndürülerek itilmesi gerekiyor. Bunun için de bir aparat lazım, piyasada her araca uyan setleri 140-150 lira civarına bulunabiliyor. Ben ödünç alarak hallettim.
Burada hidrolikle alakalı önemli bir konu var. Fren balataları aşındıkça, fren pistonu dışarı doğru çıkıntı yapmaya başlar(aşınan boşluğu alır), doğal olarak kaliperin içine daha fazla hidrolik sıvısı dolar ve kaputun altındaki hidrolik kabında seviye azalır. Şimdi biz pistonu geri itince kaliperin içindeki hidrolik, hazneye geri dönecek. Eğer haznenin içinde yeterli boşluk olmazsa taşıp etrafı batırabilir. O yüzden pistonu itmeden önce hidrolik haznesinin kapağını açıp (açmadan önce etrafını kabaca temizlemek gerekiyor, içine toz vs. düşmesin) seviyeye bakıyoruz. Eğer max'a yakınsa bir şırınga yardımıyla en azından ortaya kadar çekiyoruz(MIN altına kesinlikle düşürmeyin). Benim balatalar bitikken hidroliği değiştirmiştim ve seviye max'ta idi. O yüzden bayağı çekmem gerekti. Şırınga da bulamadım o yüzden kağıt havlulara emdirmek zorunda kaldım.
Pistonun üzerindeki çentikleri, aparatın ucundaki çıkıntılarla eşleştirip, kaliperin içine şekildeki gibi yerleştiriyoruz ve bir yandan aparatın kendi somununu sola doğru çevirirken, öbür yandan sapındaki T kolu saat yönüne çeviriyoruz. Bunu hızlı yapmak önerilmiyor. Yavaş yavaş sakin hareketlerle çeviriyoruz. Arada bir gidip fren haznesini kontrol etmek gerekiyor taşma ihtimaline karşı.
Piston, kaliper ile aynı hizaya gelene kadar devam ediyorsunuz, pistonun eşit şekilde içeri girdiğine dikkat etmek gerekiyor (herhangi bir tarafa yatmaması lazım). Pistonu ittikten sonra (veya itmeden önce) etrafındaki toz körüğünü kontrol edin.Yırtık pırtık olmaması lazım. Eğer varsa bunu değiştirmeniz önem arz ediyor. Ayrıca hidrolik kaçağı olmadığını da kontrol edin. Böyle bir durumda kaliperin revize edilmesi gerekir.
Kaliperi halletikten sonra şimdi kaliper pimlerini elden geçirmemiz lazım. Kaliper pimleri, kaliperin kaliper braketi içinde hareketini sağlıyor. Bunların sıkışması kötü sonuçlar doğurabilir. Fren tutulu kalabilir.
Pimleri, körüklerine zarar vermeden dikkatlice yerlerinden çıkartıp, bolca balata spreyi ve bir bez ile eski gresi güzelce temizliyoruz. Pimlerin körüklerini kontrol edin eğer yırtık varsa değiştirmeniz gerek. Eğer pimin kendisi kötü durumdaysa (aşınma, pas vs.) onu da değiştirin gitsin. Aynı temizlik işlemini pimlerin girdiği yuvalara da yapmanız lazım.
Balata spreyinin tamamen uçtuğuna emin olduktan sonra bu iş için özel üretilmiş fren gresiyle(kesinlikle normal gres kullanmayın, frenlerin ulaşacağı sıcaklıkta kavrulup pimlerin sıkışmasına sebep olacaktır. bu iş için özel üretilmiş ürünleri kullanın) pimleri yağlıyor ve yuvalarına geri oturtuyoruz (toz körüklerinin de tam oturduğuna emin olun). İleri-geri rahatlıkla, akıcı şekilde hareket edebilmesi gerekiyor pimlerin.
Bu arada kaliper braketinde, balataların oturduğu yerleri tel fırça+balata spreyi ile temizlemeyi de ihmal etmeyin.
Devamında kaliper braketini yerine oturtup vidalarını sıkıyoruz. Frenle alakalı bütün vidalarda threadlocker (vida sabitleyici) kullanmanızı öneririm. Ben liqui moly'nin orta sertlikte (mavi) olanını kullandım. Bu vidalar benim araçta 55 nm'ye sıkılıyor(ön frenler 100 nm). Amazondan aldığım tork anahtarının kalibrasyonunun doğru olduğuna güvenerek sıktık. Ama kıyas olması açısından, teker bijonları genelde 100-110 nm'ye kadar sıkılır. Yani kol gücüyle sıkmanız yeterli. Üstünde zıplamaya falan hiç gerek yok, aşırı sıkmış olursunuz.
Daha sonra balataların, kaliper braketine oturan kısımlarına çok hafifçe fren gresi dokundurup yerlerine yerleştiriyoruz. Bunun amacı balataların hareketini kolaylaştırmak. Ardından kaliperin kendisini bunların üstüne kapatıyoruz. Balataların tepesindeki tel kulakçıkların dik pozisyonda olmasına dikkat edin kaliperi yerine sokuştururken. Kaliperi bir elimle yerine bastırırken öbürüyle kaliper vidalarını yerlerine taktım. Bu vidaları da (açık ağız anahtarla pimi sabit tutarken) 35 nm'ye sıkmanız gerekiyor (yine threadlocker öneriliyor). Bunları da sıktıktan sonra işlem tamam. Aynısını öbür tarafa da yapıyorsunuz.
Arabayı indirmeden önce içeri geçip fren pedalını 3-5 kere yavaş yavaş pompalayın, kaliperdeki boşluğu alacaktır, burası önemli hemen yola çıkarsanız frenleriniz ilk 3-5 basışta tutmayacaktır. Daha sonra diskleri el yordamıyla döndürüp kolayca döndüğünü teyit edin. Fren pedalına basılmadığı sürece, hafif bir sürtünme sesi dışında kolayca dönmesi lazım. Bir sorun yoksa tekerleri yerleştirip arabayı indirip bijonları sıkıyorsunuz, düşük hızda frenlerin düzgün çalıştığını teyit edip sakin güzel bir yolda frenlerin alıştırma sürecine başlıyoruz.
70-80 kmh hıza çıkıp tatlı sert fren yaparak 10-20 kmh'e kadar yavaşlamanız gerekiyor. Burada önemli olan tamamen durmamak. Tamamen durursanız balatalar disk üzerinde aynı yere baskı yapacağından disk yüzeyinde lokal olarak aşırı sıcak bölgeler oluşturabilir.
Bu işlemi 8-10 kere yapın daha sonra freni mümkün olduğunca az kullanarak sakin sürüşe geçin ve soğutun. İş bitip geri döndüğünüzde frenlerin sıcak olup balataların koku yapması normaldir. Alışma süreci tamamlanınca normal haline döner.
Bu arada diskler sökülmüşken ABS halkalarını ve okuyucu sensörleri temizlemeyi ihmal etmeyin. Arka diskler çok sık değişmediği için yılların toprağı çamuru aralarına dolmuş oluyor. Söktüğünüz bütün vidaların kafalarının temas yerlerini ve dişlerini de temizlemenizi tavsiye ederim.
Eski-yeni karşılaştırması. Balataların son kuruşuna kadar faydalanmışım
Önce doğal olarak tekerleri söküp arabayı havaya kaldırıp askıya alıyoruz. Söktüğümüz tekerleri(veya stepneyi) ekstra güvenlik amaçlı arabanın altına yerleştirdim.
Daha sonra kaliperi sökeceğiz. Yanlış hatırlamıyorsam 13 mm lokma ve 15 mm anahtar gerekiyor. Anahtar ile kaliper pimini tutarken 13 mm lokma ile kaliper vidalarını söküyoruz, kaliperi elimize alıyoruz. Normalde fren hortumunun zarar görmesini engellemek için tel veya ip gibi bir şeyle kaliperi süspansiyonun yayına vs. bağlamak gerekiyor ama bu araçta kalipere el freninin teli de bağlı ve hortuma yük binmeden gayet güzel tutuyordu o yüzden uğraşmadım. Ama ön tarafta kaliperi asarak sağlama almanız gerekiyor.
Ardından diske ulaşmak için kaliper braketini sökmeniz gerekiyor. Arka tarafta 2 tane 14mm vidası var. Lokma ve anahtarı sağlamca yerleştirip ayağımı üstüne uzatıp zıpladım başka türlü açmam mümkün olmadı
. Bu iş açık-kapalı ağız anahtarla olacak iş değil. Kaliteli bir lokma ucu şart. Benim 14 mm lokmam eksikti ve fren işini acil halletmem gerekiyordu o yüzden nalburdan 5 liraya uyduruk bir şey buldum ve aldım. İşi bitirdikten sonra lokmayı kontrol ettim, içindeki altıgenin köşeleri bildiğiniz ezilmişti. izeltaş lokmalarda böyle bir sorun yaşamadım hiç.Kaliper braketini söktükten sonra fren diskini yerinde sabit tutan bir sabitleme vidası var. Benim araçta bu torx 30'du galiba. Ama T30'u T25 sanıp yanlış uçla zorlayınca dişleri kaptırdık, vidanın kafası yalama oldu. O yüzden düz bir tornavida alıp vidanın tam ortasına çekiçle sağlamca vurdum ve düz tornavidanın tutunabileceği bir çentik oluşturdum. Sonrasında kolayca söküldü.
Bir çekiç (tercihen plastik) ile diske sağdan soldan ortadan 3-5 kere tatlı sert vurunca disk arkasındaki pastan kurtulup elinize düşüyor.
Daha sonra diskin oturduğu porya yüzeyini tercihen pirinç fırça ile fırçalayıp, balata spreyi ve bir bez ile tozunu alıyoruz. Daha sonra yeni diskin iki yüzeyini de balata spreyi ve temiz bir bez(veya kağıt havlu) ile güzelce temizleyip (fabrikada üretildikten sonra, yolculuğu boyunca paslanmasın diye diskler yağlanır) yerine oturtuyoruz. Bazısı hiç sevmez ve takmaz, bazısı eksik olmasın der, ben de eksik olmasın diyerek kafası çentiklenmiş sabitleme vidasını yerine geri taktım, çok sıkmanıza gerek yok hafifçe sıkılsın yeterli.
Şimdi fren pistonunu itmemiz gerekiyor. Benim araçta ön fren pistonu düz tip, C şeklinde olan işkence yardımıyla kolayca geri itebiliyorsunuz ama arka tarafın saat yönüne döndürülerek itilmesi gerekiyor. Bunun için de bir aparat lazım, piyasada her araca uyan setleri 140-150 lira civarına bulunabiliyor. Ben ödünç alarak hallettim.
Burada hidrolikle alakalı önemli bir konu var. Fren balataları aşındıkça, fren pistonu dışarı doğru çıkıntı yapmaya başlar(aşınan boşluğu alır), doğal olarak kaliperin içine daha fazla hidrolik sıvısı dolar ve kaputun altındaki hidrolik kabında seviye azalır. Şimdi biz pistonu geri itince kaliperin içindeki hidrolik, hazneye geri dönecek. Eğer haznenin içinde yeterli boşluk olmazsa taşıp etrafı batırabilir. O yüzden pistonu itmeden önce hidrolik haznesinin kapağını açıp (açmadan önce etrafını kabaca temizlemek gerekiyor, içine toz vs. düşmesin) seviyeye bakıyoruz. Eğer max'a yakınsa bir şırınga yardımıyla en azından ortaya kadar çekiyoruz(MIN altına kesinlikle düşürmeyin). Benim balatalar bitikken hidroliği değiştirmiştim ve seviye max'ta idi. O yüzden bayağı çekmem gerekti. Şırınga da bulamadım o yüzden kağıt havlulara emdirmek zorunda kaldım
.Pistonun üzerindeki çentikleri, aparatın ucundaki çıkıntılarla eşleştirip, kaliperin içine şekildeki gibi yerleştiriyoruz ve bir yandan aparatın kendi somununu sola doğru çevirirken, öbür yandan sapındaki T kolu saat yönüne çeviriyoruz. Bunu hızlı yapmak önerilmiyor. Yavaş yavaş sakin hareketlerle çeviriyoruz. Arada bir gidip fren haznesini kontrol etmek gerekiyor taşma ihtimaline karşı.
Piston, kaliper ile aynı hizaya gelene kadar devam ediyorsunuz, pistonun eşit şekilde içeri girdiğine dikkat etmek gerekiyor (herhangi bir tarafa yatmaması lazım). Pistonu ittikten sonra (veya itmeden önce
) etrafındaki toz körüğünü kontrol edin.Yırtık pırtık olmaması lazım. Eğer varsa bunu değiştirmeniz önem arz ediyor. Ayrıca hidrolik kaçağı olmadığını da kontrol edin. Böyle bir durumda kaliperin revize edilmesi gerekir.
Kaliperi halletikten sonra şimdi kaliper pimlerini elden geçirmemiz lazım. Kaliper pimleri, kaliperin kaliper braketi içinde hareketini sağlıyor. Bunların sıkışması kötü sonuçlar doğurabilir. Fren tutulu kalabilir.
Pimleri, körüklerine zarar vermeden dikkatlice yerlerinden çıkartıp, bolca balata spreyi ve bir bez ile eski gresi güzelce temizliyoruz. Pimlerin körüklerini kontrol edin eğer yırtık varsa değiştirmeniz gerek. Eğer pimin kendisi kötü durumdaysa (aşınma, pas vs.) onu da değiştirin gitsin. Aynı temizlik işlemini pimlerin girdiği yuvalara da yapmanız lazım.
Balata spreyinin tamamen uçtuğuna emin olduktan sonra bu iş için özel üretilmiş fren gresiyle(kesinlikle normal gres kullanmayın, frenlerin ulaşacağı sıcaklıkta kavrulup pimlerin sıkışmasına sebep olacaktır. bu iş için özel üretilmiş ürünleri kullanın) pimleri yağlıyor ve yuvalarına geri oturtuyoruz (toz körüklerinin de tam oturduğuna emin olun). İleri-geri rahatlıkla, akıcı şekilde hareket edebilmesi gerekiyor pimlerin.
Bu arada kaliper braketinde, balataların oturduğu yerleri tel fırça+balata spreyi ile temizlemeyi de ihmal etmeyin.
Devamında kaliper braketini yerine oturtup vidalarını sıkıyoruz. Frenle alakalı bütün vidalarda threadlocker (vida sabitleyici) kullanmanızı öneririm. Ben liqui moly'nin orta sertlikte (mavi) olanını kullandım. Bu vidalar benim araçta 55 nm'ye sıkılıyor(ön frenler 100 nm). Amazondan aldığım tork anahtarının kalibrasyonunun doğru olduğuna güvenerek sıktık
. Ama kıyas olması açısından, teker bijonları genelde 100-110 nm'ye kadar sıkılır. Yani kol gücüyle sıkmanız yeterli. Üstünde zıplamaya falan hiç gerek yok, aşırı sıkmış olursunuz.Daha sonra balataların, kaliper braketine oturan kısımlarına çok hafifçe fren gresi dokundurup yerlerine yerleştiriyoruz. Bunun amacı balataların hareketini kolaylaştırmak. Ardından kaliperin kendisini bunların üstüne kapatıyoruz. Balataların tepesindeki tel kulakçıkların dik pozisyonda olmasına dikkat edin kaliperi yerine sokuştururken. Kaliperi bir elimle yerine bastırırken öbürüyle kaliper vidalarını yerlerine taktım. Bu vidaları da (açık ağız anahtarla pimi sabit tutarken) 35 nm'ye sıkmanız gerekiyor (yine threadlocker öneriliyor). Bunları da sıktıktan sonra işlem tamam. Aynısını öbür tarafa da yapıyorsunuz.
Arabayı indirmeden önce içeri geçip fren pedalını 3-5 kere yavaş yavaş pompalayın, kaliperdeki boşluğu alacaktır, burası önemli hemen yola çıkarsanız frenleriniz ilk 3-5 basışta tutmayacaktır. Daha sonra diskleri el yordamıyla döndürüp kolayca döndüğünü teyit edin. Fren pedalına basılmadığı sürece, hafif bir sürtünme sesi dışında kolayca dönmesi lazım. Bir sorun yoksa tekerleri yerleştirip arabayı indirip bijonları sıkıyorsunuz, düşük hızda frenlerin düzgün çalıştığını teyit edip sakin güzel bir yolda frenlerin alıştırma sürecine başlıyoruz.
70-80 kmh hıza çıkıp tatlı sert fren yaparak 10-20 kmh'e kadar yavaşlamanız gerekiyor. Burada önemli olan tamamen durmamak. Tamamen durursanız balatalar disk üzerinde aynı yere baskı yapacağından disk yüzeyinde lokal olarak aşırı sıcak bölgeler oluşturabilir.
Bu işlemi 8-10 kere yapın daha sonra freni mümkün olduğunca az kullanarak sakin sürüşe geçin ve soğutun. İş bitip geri döndüğünüzde frenlerin sıcak olup balataların koku yapması normaldir. Alışma süreci tamamlanınca normal haline döner.
Bu arada diskler sökülmüşken ABS halkalarını ve okuyucu sensörleri temizlemeyi ihmal etmeyin. Arka diskler çok sık değişmediği için yılların toprağı çamuru aralarına dolmuş oluyor. Söktüğünüz bütün vidaların kafalarının temas yerlerini ve dişlerini de temizlemenizi tavsiye ederim.
Eski-yeni karşılaştırması. Balataların son kuruşuna kadar faydalanmışım
Son düzenleme: