Mazisi neredeyse 200 yıl öncesine dayanan ve günümüzde rutin bir motorlu araç parçası olarak kabul gören ‘akümülatörler’ yani aküler bir otomotiv ürününün olmazlarından biridir. Küçük yaşlarda kullandığımız akülü arabalarla hayatımıza giren, kendi otomobilimizde sistem başlatıcısı olarak görev alan, marş sesini duyduğumuzda bizi mutlu eden eleman pekala akülerdir. Peki Akü nedir?
Aküler basit olarak, elektrik enerjisini kimyasal enerjiye dönüştüren kimyasal enerjiyi de gerektiğinde elektrik enerjisine dönüştüren sistemlerdir. Akülerde elektrik enerjisinin kimyasal enerjiye dönüşümüne şarj olma, tersi dönüşüme ise deşarj olma denir. Akülerin otomobillerde kullanımının yanı sıra bazı araçlar (forkliftler, golf arabaları vb.) ve sabit tesisler için kesintisiz güç kaynağı olarak kullanımı da söz konusudur. Otomobiller için aküler piyasada standart ve start-stop olmak üzere iki gruba ayrılırlar.
Akü Elemanları
Teknik olarak kurşun-asit batarya olarak adlandırılan aküler içinde pozitif ve negatif kutuplar bulunduran pozitif ve negatif plakları (elektrotlar), pozitif ve negatif plakları birbirinden ayıran separatörleri (plak ayırıcılar, zarflayıcılar), sülfürik asit ve su çözeltisi olan elektroliti, kutup başları (aküye bakıldığında pozitif kutup başı negatife göre daha kalın ya da geniş bir yapıya sahiptir), gaz çıkışının sağlanması için buşonları ve bu parçaların tümünü taşıyan kutuyu içermektedir.
Akünün Görevleri
Akü, motorun çalışmadığı zamanlarda kullanılacak elemanlara akım gönderir. (göstergeler, havalandırma, radyo vb.). Motoru çalıştırmak için marş motoruna elektrik akımı verir. Elektrik sisteminde voltaj ve akım dengelemesi yapar. Motor dursa bile elektriksel gereksinim duyan elemanların çalışmasına devam etmesini sağlar.
Bugün herhangi bir akünün üzerindeki etiketlere baktığımızda akü hakkında bilgi sahibi olacağımız üç adet değere rastlarız. Bunlar akünün voltaj, kapasite ve marş akım değerleridir.
Örneğin;
12V 60Ah 540A (EN)
Gibi değerler akü üzerinde mevcut ise bu değerler sırasıyla akünün voltaj değerini (12V), kapasitesini (60 Amper-Saat) ve marş sırasında çekilebilecek akım değerini (540A) ve hangi standarda göre (EN) belirlendiğini gösterir. Bir akünün en önemli değerlerinden biri kapasite değeridir ve özetle akünün deşarj olurken verebildiği maksimum enerji miktarıdır. Akü seçimi yapılırken akünün kapasite-marş değerleri baz alınmaktadır.
Bir akü alınacağı zaman iyice gözden geçirilmelidir. Araç kullanıcısı akü satın alırken akünün yüzeyinin kuru olup olmadığını, yüzeyinde çatlaklar olup olmadığını (herhangi bir sızdırma söz konusu olabilir), yüzeyinin temiz olup olmadığını mutlaka kontrol etmelidir. Aynı zamanda aküler kendi kendine deşarj olabileceğinden araca takılmadan önce mutlaka voltaj kontrolü yapılıp akünün şarj seviyesi kontrol edilmelidir. Akünün şarj seviyesi üreticinin belirttiği aralıkların dışında ise aküler şarj edildikten sonra araca takılmalıdır. Araca uygun akünün seçilmesi (cins olarak), akünün uygun ve doğru bir şekilde montajının yapılması, aracın elektrik sisteminin kontrol edilmesi akü alırken dikkat edilecek diğer önemli hususlardır. Akünün elektrolit seviyesinin kontrolü akünün bakımı için kullanıcının yapması gereken bir husus olmasına rağmen günümüzde artık tam kapalı (akü içerisine müdahale edilemeyen) ve bakım gerektirmeyen aküler sayesinde buna gerek kalmamıştır.
Bugün aküler eski bir teknolojiye dayanmalarına rağmen aküler üzerinde halen geliştirme çalıştırmaları devam etmektedir. Otomotiv sektörünün gelişimini sürekli devam ettirmesinin sonucuyla beraber akü sektörü de aynı oranda gelişime ayak uydurmaktadır ve bunun sonucunda da yüksek performanslı ve “cutting-edge” (ileri-son teknoloji) ürünler ortaya çıkmaktadır.
Bu gelişiminin en önemli ürünlerinden biri de “Start-Stop” akülerdir. Artık modern araçların genelinde var olan start-stop sisteminin gereksinimlerini karşılayabilecek ve mevcut yükü taşıyabilecek start-stop aküler otomotiv endüstrisinin hedef noktası olmuştur. Start-Stop; otomobil seyir halinde iken, durmalarda (trafik, ışık vb.) motorun stop etmesi, bu esnadaki ve yeniden hareketteki enerji ihtiyacının akü tarafından karşılanmasına verilen isimdir.
Otomotiv sektörünün ihtiyacını karşılayabilmek için AGM (Absorbent Glass Mat – Emdirilmiş cam elyaf) ve EFB (Enhanced Flooded Battery – Güçlendirilmiş Sulu Tip Akü) aküler olmak üzere start stop sisteminin gereksinimlerini karşılayacak derecede aküler üretilmektedir. EFB aküler standart sulu tip aküler olmasına rağmen diğer akülere göre geliştirilmiş iç yapı dizaynına ve malzeme teknolojisine sahip olmasından dolayı iki kat daha fazla ömüre ve yüksek çevrim sayısına sahiptir.
AGM aküler içinde standart akülerdeki gibi serbest sulu halde elektrolit bulundurmaz. Bu akülerde cam-elyaf separatör gibi maddeler kullanılarak elektrolit separatörlere emdirilmektedir ve bu da akünün içindeki elemanların dayanımını artırmaktadır. EFB akülerdeki gibi geliştirilmiş yapı ve malzeme teknolojisine sahip bu aküler yüksek marş gücü ve yüksek deşarj dayanımına sahiptirler. AGM aküler akü teknolojisinde gelinen en son noktadır. Her iki akü de bakım gerektirmeyen ileri teknoloji akü sınıfına girmektedir.
Yazı: Serdar GÜL
Metalurji ve Malzeme Mühendisi
Size bir sorum olacak. Gösterge panelinin sürüşte ayağı gazdan çektiğimde gidip gelmesi aküden mi olur yoksa gösterge kartından mı? Ben aküden şüpheleniyorum. Çünkü gaza bastığımda tekrar geliyor gösterge paneli.
güzel paylaşım belli ki emek harcanmış.
özgün olsun diye girizgah yapılmak istenmış
lakin
“”Küçük yaşlarda kullandığımız akülü arabalarla hayatımıza giren””
cümlesinden sonrasını okumadım.
sitedekilerin çoğunun küçükken pilli arabası belki anca vardı.
Çocukken, satıcının benim yoğun isteğime rağmen bizimkiler tarafından alınmaması üzerine akülü arabayı bir günlüğüne çocuk biraz oynasın diyerek bize vermesini yani bir nevi bedava kiralamış olmasını hatırladım ve duygulandım, ne günlerdi…
“Baba akü yok”